لک و پیس، پیسی و یا ویتیلیگو (Vitiligo)، همه اینها نام یک نوع اختلال پوستی است که باعث از بین رفتن رنگ طبیعی پوست می‌شود. این بیماری در حدود یک درصد یا کمی بیشتر از جمعیت مردم سراسر جهان در همه نژادها را مبتلا می‌کند. درواقع، پیسی هنگامی رخ می‌دهد که سلولهای ایجاد کننده رنگدانه در پوست، از بین بروند. برای شناخت بیشتر بیماری لک و پیس و درک بهتر علائم، نحوه تشخیص و راه‌های درمان، با مقاله دیگری از وبسایت دکتر مهناز شکروی همراه باشید.
لک و پیس چیست؟
پیسی نوعی اختلال است که در آن لکه‌های سفید بر روی قسمت‌های مختلف پوست بدن ظاهر می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ملانوسیت‌ها (سلول‌هایی که جهت رنگدانه کردن پوست، ملانین تولید می‌کنند) توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند. ویتیلیگو همچنین می‌تواند بر غشاهای مخاطی مانند بافت داخل دهان و بینی و حتی چشم نیز تأثیر بگذارد. اگر لک و پیس در ناحیه مودار بدن باشد، موهای آن قسمت نیز ممکن است سفید شوند.
پیسی معمولاً با چند لکه سفید کوچک بر روی پوست شروع می‌شود که ممکن است به تدریج در طی چند ماه در پهنه گسترده‌تری از بدن پخش شود. ویتیلیگو به طور معمول روی دست (پشت و رو)، ساعد، پا و صورت شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر قسمت از بدن از جمله غشاهای مخاطی (لایه مرطوب دهان، بینی، ناحیه تناسلی و روده)، چشم و ناحیه گوش داخلی نیز ایجاد شود.
بعضی اوقات لکه‌های بزرگ‌تر گسترش بیشتری می‌یابند، اما معمولاً سال‌ها در همان مکانی که رشد کردند باقی می‌مانند. مکان ماکول‌های کوچکتر با گذشت زمان تغییر می‌کند، زیرا مناطق خاصی از پوست، رنگدانه‌های خود را از دست داده و مجدداً بازیابی می‌شوند. میزان گسترش بیماری لک و پیس در افراد متفاوت است، در حالی که در بدن برخی از بیماران میزان پیسی کمتر مشاهده می‌شود، بعضی دیگر در بیشتر نواحی بدن خود به این عارضه مبتلا هستند.
در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ویتیلیگو بیشتر دیده می‌شود. اگرچه پیسی در هر سنی و در هر فردی ممکن است ایجاد شود، اما بیشتر افراد در سنین 10 تا 30 سال را مبتلا می‌کند.
بيماري لک و پيس چگونه طبقه‌بندي مي‌شود؟
بيماري لک و پيس را مي‌توان بر اساس عوامل کلينيکي، ژنتيکي، آسيب‌شناختي زيستي (پاتوبيولوژيکي)، شدت فراگیری (اپیدمیولوژی) و ویژگی‌های مولکولی آن طبقه‌بندی نمود.
لک و پیس غیر قطعه‌ای – این حالت از بیماری به صورت متقارن در دو طرف بدن ظاهر می‌شود و توزیع لکه‌هاي آن در دو طرف یکسان است. علائم آن می‌تواند به صورت پایدار یا غیر پایدار باشد.
لک و پیس قطعه‌ای (سگمنتال(
- در ۹۰ درصد از موارد، به شکل لکه‌های سفید رنگ مجزا می‌باشد.
- لکه‌ها غالباً مرز نامنظم دارند.
- در افراد جوان بروز می‌کند.
- بعد از سال اول به حالت پایدار و ثابت در می‌آید.
- بر روی پوست حالت موزائیک (با الگوی بلاشکو، درماتومی، فیلوئیدی یا برگی شکل، شطرنجی) به وجود می‌آید.
لک و پیس ترکیبی – در موارد نادری ممکن است ترکیبی از الگوهای غیر قطعه‌ای و قطعه‌ای در یک فرد به وجود بیاید.
علایم شایع لک و پیس
ماکول ها (نواحی کوچکی بارنگ متفاوت از پوست ) یا لکه هایی با مشخصات زیر:
- صاف ، سفید و غیرقابل لمس با انگشتان هستند.
- گسترش یافته ، نواحی بسیار بزرگ ، با شکل نامنظم و بدون رنگی را تشکیل می دهند.
- معمولاً در هر دو طرف بدن و تقریباً در جای مشابهی قرار دارند.
-گاهی اوقات در اطراف هر یک از لکه‌های لک و پیس (برص)، یک مرز مشخص به رنگ قرمز آتشی وجود دارد.
- قطر آنها از 3-2 میلی متر تا چند سانتی متر متفاوت است .
- ممکن است رنگ بعضی از لکه‌های ناشی از این بیماری به طور خود به خود تغییر کند و يا به حالت طبيعي بازگردد. مثلاً لکه‌هاي قهوه‌اي رنگي در محل فوليکول‌هاي مو به وجود مي‌آيد و يا اندازه کلي لکه‌هاي سفيد رنگ کوچکتر مي‌شود.
- باعث آزار و خارش نمی شوند.
- اختلال باعث خاکستری شدن زود هنگام مو می گردد.
چگونه ویتیلیگو تشخیص داده می شود ؟
اگر پزشک به بیماری ویتیلیگو در شخص مشکوک شد ، از او در مورد تاریخچه بیماری اش سوال می کند . نکات مهم در یک تاریخچه پزشکی، سابقه خانوادگی ویتیلیگو ، بثورات ، آفتاب سوختگی یا ضربه های پوست در محل ضایعه فعلی حدود 3-2 ماه قبل از شروع فقدان رنگدانه ، استرس یا بیماری جسمی و سفید شدن زودرس موها (قبل از 35 سالگی) می باشند . علاوه بر اینها لازمست پزشک بداند که آیا بیمار یا فردی از خانواده اش مبتلا به بیماری اتوایمن بوده اند یا حساسیت شدید نسبت به آفتاب داشته اند یا نه .
پزشک بیمار را برای رد کردن بیماری های دیگر معاینه می کند .ممکن است پزشک از محل پوست گرفتار نمونه برداری کند و یا برای بررسی شمارش سلولهای خونی و عملکرد تیروئید، از خون نمونه گیری کند. در برخی بیماران ممکنست معاینه چشم از نظر التهاب برخی قسمتها (Uvitis) توصیه شود . یک تست خون از لحاظ وجود ANA (یک نوع آنتی بادی علیه سلولهای خودی) ممکنست انجام شود که به تشخیص وجود دیگر بیماری های اتو ایمن کمک کند.
درمانهای طبی ویتیلیگو
1-درمان با استروئید موضعی : استروئید موضعی می تواند در برگرداندن رنگ به لکه های سفید کمک کند، بخصوص اگر در مراحل اولیه بیماری شروع شود. درمان باید دست کم تا سه ماه ادامه یابد تا نتیجه دیده شود.
این روش ساده ترین و کم عارضه ترین شیوه درمانی می باشد، اما اثر بخشی آن به اندازه روشهای طبی دیگر نمی باشد.
2-پسورالن فتوکموتراپی : احتمالاٌ سودمندترین روش درمانی ویتیلیگو می باشد. اما وقت گیر است و باید مراقبت کافی برای جلوگیری از ایجاد عوارض که گاهی شدید هم هست ، به عمل آید.
پسورالن یا بصورت موضعی روی پوست قرار می گیرد یا از طریق خوراکی مصرف می گردد و سپس بیمار در مدت زمان معینی در معرض اشعه UV-A قرار می گیرد. درمان موضعی برای افرادی که تعداد لکه های سفیدشان کم است (کمتر از 20% سطح بدن)، همچنین افراد زیر 2 سال و افرادی که لکه های محدود و مشخص دارند به کار می رود. درمان خوراکی برای مواردی که بیش از 20% سطح بدن درگیر باشد یا افرادی که به درمان موضعی پسورالن پاسخ نمی دهند، بکار می رود.
3-دپیگمنیشن : عبارت است از بی رنگ کردن باقیمانده پوست بدن تا تا با لکه های سفید همرنگ شود. این روش برای افرادی که بیش از 50% سطح بدنشان درگیر باشد بهترین انتخاب است، اما شخصی که به این روش درمان می شود برای همیشه بطور غیر طبیعی نسبت به نور حساس خواهد بود.
روشهای جراحی:
تمام روشهای جراحی روشهای تجربی هستند، چون اثربخشی و عوارض جانبی آنها بطور کامل مشخص نشده است.
1-پیوند پوست بدن خود فرد.
2-پیوند پوست با استفاده از ایجاد تاول.
3-میکروپیگمانتاسیون خالکوبی _ (Tattoing) : کاشتن رنگدانه در پوست.
4-پیوند ملانوسیتهای کشت داده شده خود فرد.
درمانهای کمکی:
1-ضد آفتاب ها: افراد مبتلا به ویتیلیگو خصوصا آنهایی که پوست روشن دارند باید از یک ضد آفتاب مناسب استفاده کنند تا آنها را از اشعه ماوراء بنفش خورشید محافظت کند. بعلاوه ضد آفتاب پوست را از آفتاب سوختگی محافظت می کند و باعث کمتر شدن اختلاف رنگ بین پوست سالم و لکه سفید می گردد .
2-مواد آرایشی: برای افرادی که لکه های ویتیلیگو محدود به نواحی باز بدن باشد، مفید است .
سخن پایانی
لک و پیس یا ویتیلیگو عمدتا منشا ژنتیکی داشته و متاسفانه سیر بیماری قابل پیش بینی نمی‌باشد. از این‌رو راهکار علمی خاصی در پزشکی برای جلوگیری یا پیشگیری از بیماری یا پیشرفت آن وجود ندارد. این بیماری مرگ آور نبوده و تنها می‌تواند از نظر روانی بر فرد تأثیر بگذارد.
با ارائه مقاله بالا از وبسایت دکتر مهناز شکروی شما با بیماری ویتیلگو یا همان لک و پیس آشنا شدید چنانچه در مورد این بیماری سوالی برایتان پیش آمده می توانید در بخش "تماس با ما" از دکتر مهناز شکروی بپرسید.
